In Trouw van 29 januari j.l. zegt Willem Schinkel, hoogleraar sociologie aan de Erasmusuniversiteit, de rellen van afgelopen week een hoopvol teken te vinden, omdat daardoor de macht eindelijk wordt uitgedaagd. Mijn reactie: ja en toch liever niet. Ik zal het uitleggen.
Schinkel is waarschijnlijk uitgelokt door de uitspraak van Rutte dat hij sociologenjargon haat en niet wil gaan zoeken naar diepe sociologische betekenissen van de ongeregeldheden. Rutte zegt daarmee in feite zijn eigen werk te haten. Sociologie is immers de wetenschap die zich bezig houdt met het gedrag van groepen mensen, van jongeren, van armen, vluchtelingen, de overheid zelf, politieke partijen enz. Het werk dat Rutte doet is niets anders dan toegepaste sociologie: beïnvloeden hoe deze groepen mensen zich dienen te gedragen.
Het artikel beschrijft hoe Rutte probeert om politieke besluiten uit de politieke discussie te halen door deze besluiten het imago te verlenen van objectiviteit, omdat een wetenschappelijk team (OMT) zegt dat het zo moet. Daarmee eigent hij zichzelf de macht toe van een dictator die geen tegenspraak duldt. Of hij dat met goede bedoelingen doet of niet is hierbij niet relevant. Niemand in de tweede kamer, op de populistische PVV en FvD na, durft tegen de almacht van Rutte in te gaan, want stel dat hij gelijk heeft en er een coronaramp plaatsvindt wanneer hij gedwarsboomd wordt, wie krijgt dan de schuld? Niemand durft die eventuele last op zijn schouders te nemen. Zo laat de tweede kamer als controlerende macht zich door de houding van Rutte – en door haar eigen angst – verlammen.
En dan – nadat iemand politieke keuzes maakt als het inrichten van een avondklok en het langdurig sluiten van scholen zonder daarover vrijelijk een politieke discussie te laten bestaan – keren groepen uit de samenleving zich tegen deze macht door te gaan rellen. Zonder zich af te vragen wat er fout is gegaan – stel je voor, dan zou zijn macht in twijfel getrokken kunnen worden – keert de machthebber zich op zijn beurt tegen deze ‘opstand’ door de relschoppers te betitelen als tuig en criminelen die hard aangepakt moeten worden.
En ja, een diepere oorzaak van de toestand waarin we nu verzeild zijn geraakt ligt in het ongebreidelde kapitalisme, dat het vrije marktprincipe op allerlei terreinen zijn gang heeft laten gaan, waardoor de gezondheidszorg de afgelopen 10 jaar enorm is gekortwiekt en het voor een habbekrats over de hele wereld reizen enorm is gestimuleerd. Met op dit moment als gevolg: onbeheersbare corona. Ik zou willen dat de macht die hiervoor verantwoordelijk is – in ons land gepersonifieerd door Mark Rutte – onmiddellijk uit deze macht gezet wordt en vervangen wordt door een macht die oog heeft voor de armen, de vluchtelingen, de duurzaamheid, een goede gezondheidszorg enz., maar waarom zeg ik in mijn reactie hierboven dan ‘toch liever niet?’
Tot nu toe heb ik alles bekeken door een sociologische bril. Als psycholoog bekijk ik niet het gedrag van groepen mensen, maar dat van het individu en de manier waarop het gedrag van het individu wordt beïnvloed door groepen. En wat zie ik dan? Het beest dat in de mens wordt aangewakkerd, gestimuleerd door de groep (relschoppers), waarin hij zich bevindt. Dat beest brengt hem ertoe om een Primerazaak van een onschuldige vrouw kort en klein te slaan, om een volstrekt onschuldig ziekenhuis aan te vallen om……, ja waar is dit beest in de mens nog meer toe in staat wanneer het losgelaten wordt? Daarom blijf ik huiverig voor deze uitbraken en blijf ik hopen op een redelijke weg om de dictatoriale macht-in-wording van Rutte aan te pakken.
Frans Schütt
zinenrede.wordpress.com 